Thuế trực thu là gì? Các loại thuế trực thu mới nhất 2025
Có nhiá»u cách phân loại thuế, trong đó cách phân loại phổ biến nhất là phân loại dá»±a và o mối quan hệ giữa ngÆ°á»i ná»™p thuế và ngÆ°á»i chịu thuế để phân là m hai loại thuế: gồm: thuế gián thu và các loại thuế trá»±c thu. Tuy nhiên, cho đến nay pháp luáºt nÆ°á»›c ta vẫn chÆ°a có khái niệm chÃnh xác để định nghÄ©a thế nà o là thuế trá»±c thu hay thuế gián thu.
Thuế trực thu là gì?
Thuế trá»±c thu là thuế mà Nhà nÆ°á»›c trá»±c tiếp thu và o ngân sách má»™t phần thu nháºp của đối tượng ná»™p thuế, tức là cá nhân ná»™p thuế trá»±c thu lấy má»™t phần thu nháºp của mình ná»™p cho Nhà nÆ°á»›c.
Thuế trá»±c thu không phải là má»™t loại thuế Ä‘á»™c láºp trong hệ thống thuế. Thuế trá»±c thu được nháºn diện thông qua việc xác định ai là ngÆ°á»i thá»±c tế chịu thuế. NgÆ°á»i ná»™p thuế đồng thá»i là ngÆ°á»i chịu thuế. Trong danh mục loại thuế trá»±c thu có các loại thuế nhÆ° thuế thu nháºp doanh nghiệp, thuế thu nháºp cá nhân,... (khoản 28 Äiá»u 1 Luáºt Bảo hiểm y tế sá»a đổi 2014)
Thuế trực thu là gì?
>>>Khám phá ngay: Cách hạch toán tiá»n cháºm ná»™p thuế GTGT - TNCN - TNDN
Äặc Ä‘iểm thuế trá»±c thu
Äể giúp nháºn diện má»™t sắc thuế là thuế trá»±c thu hoặc để phân biệt vá»›i các loại thuế gián thu cần thiết phải thông qua các đặc Ä‘iểm sau:
- NgÆ°á»i ná»™p thuế đồng thá»i là ngÆ°á»i chịu thuế, đây là đặc Ä‘iểm khác biệt so vá»›i các loại thuế gián thu.
- Thuế trá»±c thu thÆ°á»ng là các loại thuế đánh và o thu nháºp và và o tà i sản.
- Thuế trá»±c thu bảo đảm sá»± công bằng trong việc Ä‘iá»u tiết thu nháºp thặng dÆ° của ngÆ°á»i ná»™p thuế. Tuy nhiên, việc tăng mức đóng thuế trá»±c thu sẽ gây ra phản ứng ngược từ ngÆ°á»i ná»™p thuế, không khuyến khÃch việc công khai thu nháºp của ngÆ°á»i ná»™p thuế.
- Mức đóng thuế phù hợp vá»›i khả năng của từng đối tượng, xác định dá»±a và o thu nháºp, lợi nhuáºn của các nhân, tổ chức. Vì váºy có tÃnh phân loại đối tượng ná»™p thuế.
- Thuế trá»±c thu thÆ°á»ng gây ra sá»± phản ứng vá» thuế của ngÆ°á»i ná»™p thuế do không có sá»± chuyển dịch vá» thuế (trái ngược vá»›i thuế gián thu), nhất là thuế thu nháºp cá nhân khi số thuế phải ná»™p sẽ phụ thuá»™c và o thuế suất lÅ©y tiến (tức thu nháºp cà ng cao tiá»n thuế đóng cà ng lá»›n).
- NgÆ°á»i ná»™p thuế không được quyá»n chuyển nghÄ©a vụ nà y sang cho bất kỳ đối tượng nà o khác.
>>>Khám phá ngay: Những lưu ý vỠthuế khi xỠlý tà i sản bảo đảm
Ngoà i ra, thuế trá»±c thu có cÆ¡ chế bảo đảm ngÆ°á»i ná»™p thuế phải thá»±c hiện nghÄ©a vụ ná»™p thuế theo quy định nhÆ°ng vẫn thÆ°á»ng xảy ra việc trốn thuế, hiệu quả của việc thu các loại thuế nà y phụ thuá»™c rất lá»›n và o sá»± tá»± giác của ngÆ°á»i ná»™p thuế.
Äặc Ä‘iểm các loại thuế trá»±c thu
>>>Khám phá ngay: Chi phà thuế TNDN hoãn lại là gì?
Các loại thuế trực thu
Thuế trá»±c thu gồm má»™t số loại thuế nhÆ°ng phổ biến nhất là thuế thu nháºp cá nhân và thuế thu nháºp doanh nghiệp, cụ thể:
Thuế thu nháºp cá nhân
Thuế thu nháºp cá nhân là khoản tiá»n thuế mà ngÆ°á»i có thu nháºp tÃnh thuế từ tiá»n lÆ°Æ¡ng, tiá»n công hoặc các khoản thu nháºp khác phải ná»™p cho ngân sách nhà nÆ°á»›c theo quy định của pháp luáºt vá» thuế thu nháºp cá nhân.
Căn cứ Luáºt Thuế thu nháºp cá nhân 2007 và các văn bản hÆ°á»›ng dẫn thi hà nh, thuế thu nháºp cá nhân áp dụng đối vá»›i ngÆ°á»i ná»™p thuế khi có thu nháºp chịu thuế từ các nguồn thu sau:
- Thu nháºp từ tiá»n lÆ°Æ¡ng, tiá»n công, các khoản thu khác có tÃnh chất nhÆ° tiá»n lÆ°Æ¡ng, tiá»n công (đối vá»›i cá nhân không có ngÆ°á»i phụ thuá»™c thì phải ná»™p thuế thu nháºp cá nhân khi có tổng thu nháºp từ tiá»n lÆ°Æ¡ng, tiá»n công trên 11 triệu đồng/tháng; khoản thu nháºp nà y đã trừ các khoản đóng bảo hiểm bắt buá»™c và các khoản đóng góp khác nhÆ° từ thiện, nhân đạo, …).
- Thu nháºp từ kinh doanh (há»™ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu trong năm dÆ°Æ¡ng lịch trên 100 triệu đồng).
- Thu nháºp từ đầu tÆ° vốn.
- Thu nháºp từ chuyển nhượng vốn.
- Thu nháºp từ chuyển nhượng bất Ä‘á»™ng sản.
- Thu nháºp từ trúng thưởng.
- Thu nháºp từ bản quyá»n.
- Thu nháºp từ nhượng quyá»n thÆ°Æ¡ng mại.
- Thu nháºp khi nháºn thừa kế.
- Thu nháºp từ nháºn quà tặng.
​​​​​​​>>>Khám phá ngay: Khái niệm thuế trực thu. Các loại thuế trực thu mới nhất 2025​​​​​​​
Thuế thu nháºp doanh nghiệp
Thuế thu nháºp doanh nghiệp là loại thuế trá»±c thu, được tÃnh trên cÆ¡ sở thu nháºp tÃnh thuế trong kỳ tÃnh thuế và thuế suất.
Äể xác định được số thuế thu nháºp doanh nghiệp phải ná»™p thì ngÆ°á»i ná»™p thuế phải xác định được thu nháºp tÃnh thuế trong kỳ và thuế suất.
Muốn xác định được thu nháºp tÃnh thuế cần phải xác định được doanh thu, chi phà được trừ, các khoản thu nháºp khác (nếu có), thu nháºp được miá»…n thuế (nếu có), các khoản lá»— được kết chuyển theo quy định (nếu có), phần trÃch láºp quỹ khoa há»c và công nghệ (nếu có).
Thuế suất thuế thu nháºp doanh nghiệp thÆ°á»ng là 20%, trừ má»™t số ngà nh, má»™t số khu vá»±c được áp dụng thuế suất Æ°u đãi hoặc má»™t số áp dụng thuế suất rất cao nhÆ° hoạt Ä‘á»™ng tìm kiếm, thăm dò, khai thác nguyên quý hiếm đối vá»›i các má» bạch kim, và ng, bạc, thiếc, wonfram, antimoan, đá quý, đất hiếm, …
​​​​​​​​​​​​​​>>>Khám phá ngay: Thuế môn bà i là gì? Thá»i hạn kê khai, ná»™p thuế môn bà i 2025
Thuế sỠdụng đất
Thuế sá» dụng đất là má»™t khoản ná»™p và o ngân sách nhà nÆ°á»›c mà ngÆ°á»i sá» dụng phải ná»™p trong quá trình sá» dụng đất. Thuế sá» dụng đất bao gồm: thuế sá» dụng đất nông nghiệp và thuế sá» dụng đất phi nông nghiệp.
Äối tượng chịu thuế sá» dụng đất nông nghiệp (theo quy định tại Äiá»u 2 Luáºt Thuế sá» dụng đất nông nghiệp 1993) đối tượng chịu thuế sá» dụng đất nông nghiệp bao gồm:
- Äất trồng trá»t;
- Äất có mặt nÆ°á»›c nuôi trồng thuá»· sản;
- Äất rừng trồng.
Äối tượng không chịu thuế sá» dụng đất nông nghiệp (theo quy định tại Äiá»u 3 Luáºt Thuế sá» dụng đất nông nghiệp 1993), đất không thuá»™c diện chịu thuế sá» dụng đất nông nghiệp mà chịu các loại thuế khác hoặc không phải chịu thuế theo quy định của pháp luáºt, bao gồm:
- Äất có rừng tá»± nhiên;
- Äất đồng cá» tá»± nhiên;
- Äất dùng để ở;
- Äất chuyên dùng.
NgÆ°á»i ná»™p thuế sá» dụng đất nông nghiệp: Tổ chức, cá nhân sá» dụng đất và o sản xuất nông nghiệp Ä‘á»u phải ná»™p thuế sá» dụng đất nông nghiệp. Há»™ được giao quyá»n sá» dụng đất nông nghiệp mà không sá» dụng vẫn phải ná»™p thuế sá» dụng đất nông nghiệp.
Tổ chức, cá nhân nÆ°á»›c ngoà i đầu tÆ° và o Việt Nam sá» dụng đất nông nghiệp phải ná»™p tiá»n thuê đất theo quy định, không phải ná»™p thuế sá» dụng đất nông nghiệp theo quy định của Luáºt Thuế sá» dụng đất nông nghiệp 1993.
Các loại thuế trực thu hiện hà nh
​​​​​​​>>>Khám phá ngay: HÆ°á»›ng dẫn thủ tục hoà n thuế thu nháºp cá nhân 2021
Phân biệt thuế trực thu và gián thu
Äể giúp các bạn có thể phân biệt rõ giữa hai các loại thuế trá»±c thu và các loại thuế gián thu, bà i viết sẽ căn cứ và o các ná»™i dung sau để cùng so sánh nhé.
|
Thuế trực thu |
Thuế gián thu |
---|---|---|
Äối tượng chịu thuế |
NgÆ°á»i ná»™p thuế chÃnh là ngÆ°á»i chịu thuế |
Không đồng nhất hai đối tượng chịu thuế và nộp thuế với nhau |
Mức độ tác động của thuế |
Thuế trá»±c thu Ãt tác Ä‘á»™ng và o giá cả thị trÆ°á»ng bởi vì loại thuế nà y đánh và o kết quả kinh doanh của doanh nghiệp |
Thuế gián thu có nhiá»u ảnh hưởng trá»±c tiếp đến giá cả thị trÆ°á»ng bởi vì thuế gián thu được cá»™ng và o giá bán hà ng hóa dịch vụ |
Mức độ quản lý |
Thuế trá»±c thu là loại thuế khó thu hÆ¡n do phải dá»±a và o kết quả kinh doanh mà cái nà y nhà nÆ°á»›c sẽ không quản lý, kiểm soát được, nhiá»u doanh nghiệp cÅ©ng trốn thuế, thanh toán bằng tiá»n mặt nên rất khó thu |
Thuế gián thu dá»… thu hÆ¡n vì được cấu thà nh giá bán hà ng hóa, dịch vụ, nếu ngÆ°á»i tiêu dùng có Ä‘á»™ dân trà chÆ°a cao thì không thấy được. Vì váºy hầu hết các nÆ°á»›c nghèo, cháºm phát triển thÆ°á»ng coi thuế gián thu là nguồn thu chủ yếu; trong khi vá»›i các nÆ°á»›c phát triển, thuế trá»±c thu là nguồn thu chÃnh của ngân sách. |
PhÆ°Æ¡ng thức Ä‘iá»u tiết |
Äiá»u tiết trá»±c tiếp và o thu nháºp của các đối tượng chịu thuế |
Äiá»u tiết gián tiếp thông qua giá bán hà ng hóa dịch vụ chứ không Ä‘iá»u tiết và o thu nháºp của ngÆ°á»i chịu thuế |
Ưu điểm |
Kiá»m chế lạm phát, giảm bất bình đẳng và đảm bảo được công bằng giữa những ngÆ°á»i chịu thuế. |
Dễ dà ng hơn cho cơ quan thuế thu thuế và không thể trốn thuế. |
Nhược điểm |
Thuế trá»±c thu là má»™t loại thuế rất khó thu. Mặc dù chÃnh phủ đã thá»±c hiện nhiá»u biện pháp ngăn chặn các việc trốn thuế, nhÆ°ng thá»±c tế vẫn có nhiá»u hà nh vi gian láºn mà qua đó các cá nhân và doanh nghiệp có thể trốn tránh hoặc ná»™p thuế Ãt hÆ¡n mức mà há» cần đóng. |
Thuế gián thu khó đảm bảo công bằng giữa những ngÆ°á»i ná»™p thuế vì má»i ngÆ°á»i dù có thu nháºp thấp hay thu nháºp cao Ä‘á»u phải ná»™p thuế gián thu vá»›i tá»· lệ nhÆ° nhau. |
>>>Khám phá ngay: Bà Quyết TÃnh Thuế Cho Thuê Tà i Sản ÄÆ¡n Giản & ChÃnh Xác
Và dụ vỠthuế trực thu
Khi nhắc đến các loại thuế trá»±c thu theo quy định của pháp luáºt Việt Nam, sẽ có hai loại thuế trá»±c thu được xem là điển hình và hay được nhắc đến là thuế thu nháºp cá nhân và thuế thu nháºp doanh nghiệp. Nên bà i viết nà y xin được lấy và dụ minh há»a cho loại thuế Thu nháºp doanh nghiệp để các bạn có thể tiện hình dung.
Theo số liệu trên sổ sách và chứng từ ghi chép Quý 1/2024 Công ty TNHH TÆ° vâÌn ABC phát sinh các loại nghiệp vụ sau:
- Doanh thu từ hoạt động bán hà ng, dịch vụ là : 800 triệu đồng
- Chi phà trả lÆ°Æ¡ng cho công nhân viên là : 150 triệu đồng và các khoản trÃch kèm theo lÆ°Æ¡ng nhÆ°: BHXH, BHYT, KPCD, … là : 30 triệu đồng
- Lãi nháºn được từ tiá»n gá»i ngân hà ng là : 5 triệu đồng
- Chi phà bán hà ng là : 100 triệu đồng
- Chi phà quản lý doanh nghiệp là : 120 triệu đồng
- Xác định thu nháºp tÃnh thuế TNDN
- Doanh thu tÃnh thuế TNDN = 800 triệu đồng
- Thu nháºp khác = 5 triệu đồng
- Chi phà được trừ khi tÃnh thuế TNDN: = 150 triệu + 30 triệu + 100 triệu + 120 triệu = 400 triệu.
Thu nháºp chịu thuế TNDN = (Doanh thu – Chi phà được trừ) + Các khoản thu nháºp khác = (800 triệu – 400 triệu) + 5 triệu = 405 triệu đồng.
Thu nháºp tÃnh thuế TNDN = Thu nháºp chịu thuế – (Thu nháºp được miá»…n thuế + Các khoản lá»— được kết chuyển theo quy định) = 405 triệu đồng.
(do không có các khoản thu nháºp được miá»…n thuế và năm trÆ°Æ¡Ìc không lỗ nên toaÌ€n bộ thu nhập chiÌ£u thuÃªÌ sẽ laÌ€ thu nhập tiÌnh thuÃªÌ của doanh nghiệp).
- Thuế TNDN phải ná»™p = Thu nháºp tÃnh thuế x Thuế suất = 405 triệu đồng x 20% = 81 triệu đồng.
​​​​​​​​​​​​​​>>>Khám phá ngay: Thá»i hạn ná»™p báo cáo thuế quý 2
NhÆ° váºy, số tiá»n thuế thu nháºp doanh nghiệp tạm tÃnh mà công ty TNHH ABC phải ná»™p cho nhà nÆ°á»›c là 81 triệu đồng.
CrystalBooks hy vá»ng bà i viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hÆ¡n vá» các loại thuế trá»±c thu, đặc Ä‘iểm cÅ©ng nhÆ° tầm quan trá»ng trong hệ thống thuế Việt Nam. Việc nắm vững thông tin vá» các loại thuế nà y sẽ giúp bạn quản lý tà i chÃnh cá nhân và doanh nghiệp hiệu quả hÆ¡n. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nà o hoặc cần há»— trợ thêm, đừng ngần ngại liên hệ vá»›i Crystalbooks nhé!
>>>Xem ngay: Thuế môn bà i là gì? Mức thu, cách tÃnh và thá»i hạn ná»™p